مبانی فقهی حکومت اسلامی

تعداد صفحات کتاب: 1720 صفحه

در قالب فایل word

کتابی نایاب و ارزشمند - نسخه اصلی و بدون حذفیات و تصرفات

سرشناسه : منتظری، حسینعلی، ۱۳۰۱ - ۱۳۸۸.
عنوان قراردادی : دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه. فارسی
عنوان و نام پدیدآور : مبانی فقهی حکومت اسلامی/ منتظری؛ ترجمه و تقریر محمود صلواتی.

پیشگفتار

انقلاب اسلامی با یاری خداوند متعال به رهبری مقام ولایت فقیه در ایران به پیروزی رسید و نفس مسیحایی امام امت، رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی مد ظله العالی بر پیکرۀ نیمه جان ملت مسلمان ایران حیات و نشاطی تازه بخشید و پرچم پرافتخار جمهوری اسلامی در میان اعجاب و ناباوری دوست و دشمن به اهتزاز در آمد و با این پیروزی شکوهمند، وحدت دین و سیاست در عالی‌ترین شکل خود تجلی نمود و یک بار دیگر قدرت اعجاب‌انگیز مرجعیت شیعه در ابعاد مبارزاتی اجتماعی، فرا روی جهانیان به نمایش گذاشته شد و در تداوم این درخشش نور، علی‌رغم همۀ مشکلات و نارساییها و توطئه‌های مستقیم و غیر مستقیم استعمارگران و ایادی و عمال آنها و تحمیل جنگی نسبتا طولانی توسط رژیم بعث عراق به ایران و ... در یک چشم‌انداز کلی به روشنی آشکار شد که حکومت اسلامی نه تنها در مرحلۀ براندازی و نفی نظام طاغوت، بلکه در مرحلۀ اثبات و ادارۀ نظام نیز از صلاحیت و کارآیی لازم برخوردار است.
با اینهمه اکنون انقلاب اسلامی در تداوم حرکت بالندۀ خود در مقطع حساسی از تاریخ شکوهمند خویش قرار گرفته که همزمان مسئولیتهای متفاوتی متوجه آن است و باید بدون از دست دادن فرصت به همۀ آنها توجه ویژه‌ای مبذول نمود.
از یک سو با کارشکنیها و توطئه‌های استکبار و استعمار جهانی که به خاطر بینش شرکی خود با اسلام و انقلاب اسلامی دشمنی همیشگی دارند، رو در رو است که از این جهت در وضعیتی مشابه زمانۀ امام حسین (ع) قرار دارد و وظیفه در آن، دفاع از کیان اسلام و مسلمین است و آمادگی برای حفظ ارزشهای انقلاب و جنگ و شهادت.
مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج‌1، ص: 2
از سوی دیگر در حال پایه‌گذاری و شکل دهی به نظام جمهوری اسلامی و اداره آن بر اساس قسط و عدل اسلامی است که در زمانه‌ای مشابه زمان پیامبر اکرم (ص) و امیر المؤمنین (ع) می‌باشد و وظیفه در چنین شرایطی الگو گرفتن از برنامه‌های حکومتی آنان است و تربیت و به‌کارگیری نیروهای پارسا و با کفایت.
و از دیگر سو در حال تبیین و تطبیق مسائل جامعه بر اساس قوانین و دستورات اسلام و گسترش فرهنگ اسلامی در جامعه و سایر کشورهای جهان است که در زمانه‌ای مشابه دوران امام صادق و امام باقر علیهما السلام قرار گرفته و وظیفه در چنین شرایطی تبیین نیازمندیهای جامعه بر اساس مبانی فقه اسلامی و تربیت اسلام‌شناسان متعهد و آگاه است بر پایه اجتهاد و فقاهت.
در این میان، مسئولیت حوزه‌های علمیه و عالمان دینی آگاه به زمان، از سایر اقشار و اصناف ملت بمراتب بیشتر است، چرا که آنان جانشینان پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) و سربازان مادام العمر و تمام وقت امام زمان (عج) بوده و همواره مسئولیت «اجتهاد» (تبیین نیازمندیهای زمان بر مبنای اصول و مبانی اسلام) را بر دوش کشیده‌اند.
در این شرایط، قوه مقننه (مجلس شورای اسلامی) در تدوین قوانین مورد نیاز کشور به مبانی فقهی مستند و روشن از مسائل و مشکلات مبتلا به جامعه نیازمند است و قوۀ قضائیه برای ارائه قوانین جزایی و قضایی مورد نیاز و نیز برای تأمین کادر قضات، در سطح عالی نیاز به افراد صاحب‌نظر و مجتهد و آگاه به ریزه‌کاریهای حقوق اسلامی دارد و قوۀ مجریه در سطوح مختلف برای ترسیم حرکت مکتبی خویش چشم امید به حوزه‌های علمیه دوخته است.
تبیین احکام فقهی (اعم از فقه حکومتی، سیاسی، اقتصادی و قضایی) و استخراج مبانی مسائل عمده‌ای نظیر ابعاد مسئولیت ولایت فقیه، مسأله زمین، مالیاتها، تجارت خارجی، حقوق اقلیتها، روابط بین الملل، وظایف دولت در قبال مردم و مسئولیت مردم در برابر دولت، سازمان اطلاعات، امور حسبه و دهها مسأله مورد نیاز دیگر که بویژه به خاطر حاکمیت طولانی طاغوت و عدم حضور نظام اسلامی در صحنۀ حکومت کمتر روی آن کار فکری شده، از اموری است که در حوزه‌های علمیه باید به آن پرداخته شود. و درست بر همین اساس و در جهت پاسخگویی به این نیاز مهم و حیاتی است که استاد بزرگوار فقیه مجاهد آگاه به زمان آیت الله العظمی منتظری در کنار سایر اشتغالات گستردۀ سیاسی- اجتماعی خود، بخش عمده‌ای از اوقات پربرکت خویش را به تدریس و تدوین مجموعۀ ارزشمند و بی‌نظیر «ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه» اختصاص می‌دهند و همزمان،
مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج‌1، ص: 3
در مدتی متجاوز از چهار سال تحصیلی به تدریس آن برای بیش از یک هزار طلبۀ فاضل مشتاق به تحقیق در مبانی فقهی حکومت اسلامی که در حوزۀ درسی معظم له شرکت می‌کنند، می‌پردازند. و براستی در این میدان، کدام فقیه بلند پایه‌ای شایسته‌تر از معظم له است که پس از پشت سر گذاشتن عمری تدریس و تحقیق در مسائل فقهی، اصولی، فلسفی، تاریخی، اجتماعی، و پس از گذراندن مدت مدیدی از عمر خویش در صحنه‌های جهاد و مبارزه و تبعید و زندان و شکنجه و پس از ادارۀ مجلس خبرگان قانون اساسی و آشنایی بسیار گسترده و عمیق با مسائل و مشکلات جامعه و ... ایفای چنین مسئولیت مهمی را به عهده بگیرد. و با تکیه بر کرسی تدریس امام صادق و امام باقر علیهما السلام به تبیین مسائل اصولی مورد نیاز جامعه و تربیت طلاب و فضلای حوزه علمیه، این سنگربانان و مشعلداران آینده همت گمارد.

زمینه و انگیزه

و امّا انگیزه و سبب دست یازیدن به تقریر و ترجمۀ این مباحث بدین گونه بود که از همان روزهای اول ورود استاد به طرح مباحث حکومت اسلامی برای همگان روشن بود که این مطالب نباید در محدودۀ شاگردان درس و احیانا کسانی که از رادیو به مطالب آن گوش فرا می‌دهند محصور و محدود بماند و لازم است به گونه‌ای قابل استفاده برای عموم، مطالب آن در اختیار علاقه‌مندان قرار داده شود. بدین منظور از همان ابتدا به عنوان یادداشتهای روزانۀ درس، تلاش شد مطالب به صورت منظم گردآوری و پاکنویس شود، اما پس از مدتی مشخص گردید که منظور را نمی‌تواند کفایت کند، چه بسا مطالبی که از قلم افتاده و یا منابعی که به صورت دقیق درج نشده بود، برای رفع این نقیصه نوارهای درس تهیه و پس از پیاده شدن به تنظیم آن همت گماشته شد و بدین وسیله این امکان فراهم شد که تمام آنچه استاد در درس بیان فرموده بودند، در اختیار باشد و از مطالب چیزی فرو نماند و بدین منوال، قسمت عمده‌ای از بحث آماده گردید، تا اینکه در دیداری با استاد، قسمتهای آماده شده، عرضه و هدف از تنظیم آن مطرح شد. ایشان پس از ملاحظه، شاگردپروری نموده و با لطف و عنایت خاص خود فرمودند: «من پیشنویس این درسها را نوشته‌ام. بسیاری از مطالب در نوشته آمده که در درس مطرح نشده است، برای تکمیل نوشته و پیشگیری از تکرار کار و اتلاف وقت، بجاست اصل نوشته از عربی به فارسی ترجمه و مطالب اضافه شده در درس و توضیحات، به پاورقی منتقل شود.» و برای تأمین این منظور یک دوره فتوکپی دستنویس مباحث را در اختیار قرار دادند و این نقطه عطفی بود
مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج‌1، ص: 4
در کمال یافتن این نوشتار، زیرا همانگونه که استاد فرموده بودند، پس از مقابله، مشخص گردید که بسیاری از مطالب در نوشتۀ ایشان آمده که در جلسات درس مطرح نشده بود و البته پاره‌ای از مطالب مفید، بویژه نمونه‌ها و نکات قابل توجه در زمینۀ مسائل سیاسی- اجتماعی نیز در درس مطرح شده که در نوشتار ایشان درج نشده بود.
بر این اساس مجموعۀ مباحث گذشته، طبق نظر استاد بازنویسی شد و دنبالۀ کار به همین منوال ادامه یافت و اکنون آنچه پیش رو دارید نوشتاری است جامع، بین ترجمۀ کتاب و تقریرات درس که با پانویس «از افاضات معظم له در درس» مشخص گردیده و توضیح برخی مطالب و یا اصطلاحات که با کلمۀ «مقرر» متمایز شده است.

چند نکتۀ قابل توجه

در رابطه با این مجموعه نکاتی قابل توجه است که اجمالا به آن اشاره می‌شود.
1- با توجه به تخصصی و استدلالی بودن مباحث کتاب، تمام تلاش بر این بوده که در حدّ امکان مطالب به صورت روان و قابل فهم برای عموم به رشتۀ تحریر کشیده شود که البته شیوۀ استاد در بیان سادۀ مسائل چه در گفتار و چه در نوشتار، به ایفای این مقصود کمک شایانی نموده است.
2- با توجه به بضاعت علمی اندک و نیز گستردگی مباحث و هدفی که در ترجمه و تقریر این مجموعه دنبال می‌شده، در طول مباحث کتاب تمام سعی بر رسایی مطلب و انتقال صحیح آن به خوانندگان فارسی زبان بوده است، اما باز یادآوری این مطلب ضروری است که هر گونه نارسایی و کمبودی در ترجمه و تقریر مباحث مشاهده گردد، از ما و به عهدۀ ماست و ساحت استاد از آن مبرّاست.
3- تمام تلاش در این بوده که چه در ترجمه و چه در تقریر مباحث درس، همانگونه که اصل اساسی ترجمه و تقریرات‌نویسی است، امانت مراعات شود و در هر مورد بر اساس ضرورت، کلمه و یا جمله‌ای اضافه شده در کروشه [] قرار داده شده تا از متن متمایز باشد. در عین حال مجموعه مطالب در پایان اجمالا از نظر استاد بزرگوار گذشته و طبق نظر ایشان در هر مورد تغییرات لازم انجام پذیرفته است.
4- با توجه به فراوانی اصطلاحات فقهی، اصولی، فلسفی، کلامی و ... در طول کتاب و تکرار آنها در موارد متعدد، ضمن توضیح برخی از آنها در پاورقی، در پایان مجموعه مجلدات، فهرست اعلام، اماکن، مصطلحات و ... پیش‌بینی شده تا دسترسی به مجموع آنها یکجا میسّر گردد.
مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج‌1، ص: 5
5- پیش از ورود در مباحث کتاب، جهت آمادگی ذهنی خوانندگان گرامی، درآمدی در دو محور تحت عنوان «تاریخچۀ نگارش فقه حکومتی در اسلام» و «آشنایی با شخصیت علمی و روش فقهی استاد (حفظ الله)» درج شده که در همین جا از برادر گرامی، فاضل ارجمند حجت الاسلام أبو الفضل شکوری که پژوهش و نگارش آن را عهده‌دار بوده‌اند و با توجه به گستردگی بحث، تقریر و ترجمۀ برخی از مجلدات بعدی را قبول فرموده‌اند، سپاسگزاری به عمل می‌آید.
6- متن و ترجمۀ کلیۀ آیات و نیز متن و ترجمۀ همۀ احادیثی که مورد بحث و بررسی بوده در متن کتاب آمده و متن عربی سایر روایات و احادیث بطور کامل در پاورقی درج گردیده و در نقل قولها تنها به ذکر ترجمه در متن و آدرس در پاورقی اکتفا شده است.
7- در برخی موارد که با طولانی شدن مطلب و یا وارد شدن در مطلب جدید به «سر فصل» و «تیتر» نیاز می‌افتاده، با توجه به مضمون مطلب، تیتر مناسب انتخاب شده تا فهم مطلب را آسانتر و انسجام و زیبایی کلام را افزونتر سازد.
8- در پاورقیها همانگونه که در متن عربی کتاب آمده در حد امکان، هم شمارۀ صفحات و هم عنوان فصل و باب کتاب مرجع، آمده تا مراجعه به اصل در چاپهای متعدد کتب براحتی امکان‌پذیر گردد.

در خاتمه

در خاتمه از ساحت مقدس استاد بزرگوار که با اجازه ترجمه کتاب و تقریر مباحث درس و تذکرات و رهنمودهای خودشان این جانب را مورد لطف قرار دادند، کمال امتنان و تشکر را دارم. و از فضلا و سروران محترمی که با تطبیق آن با متن عربی و ارائه پیشنهادات و نظرات اصلاحی خود در غنا و بالا رفتن کیفیت آن مؤثر واقع شدند و از مؤسسه محترم کیهان و برادران متعهدی که در نشر آن به صورت سلسله مقالات در روزنامه و انتشار آن به صورت کتاب قبول زحمت فرمودند و از همه برادرانی که در مراحل مختلف پیاده کردن نوارها، تایپ، ویراستاری و ... این جانب را یاری دادند، صمیمانه سپاسگزاری می‌نمایم.
از خوانندگان گرامی نیز انتظار دارم با دیده بزرگواری به این اثر نگریسته و پیشنهادها و نظرات اصلاحی خود را به این جانب هدیه فرمایند.
و صلی اللّه علی محمد و آله الطاهرین، و الحمد للّه رب العالمین.
بیستم شوال 1408 م ق. مطابق با پانزدهم خرداد 1367 ه. ش.
حوزه علمیه قم- محمود صلواتی
مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج‌1، ص: 7

درآمدی بر بر سلسله درسها و مباحث کتاب [از مترجم]

اشاره

الف: تاریخچه نگارش فقه حکومتی در اسلام ب: آشنایی با روش علمی و شخصیت فقهی استاد.
مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج‌1، ص: 9

تاریخچه نگارش فقه حکومتی در اسلام

فرایند واژه‌ها

واژه‌ها نیز همچون همه پدیده‌های هستی، با گذشت زمان، دچار تحول و دگرسانیهای گوناگون می‌شوند و فرایندهای مختلفی را پشت سر می‌گذارند. در اثر این فرایندها و تحولات لغوی، گاهی یک معنی و مفهوم ویژه در قالب الفاظ و کلمات متعدد جای گرفته و انسانها را در راستای تفهیم و تفاهم و ادای مقصود، یاری می‌رسانند. روی این اصل است که باید گفت، واژه‌ها و اصطلاحات در پدید آوردن پیوندهای معنوی و فرهنگی ابنای بشر و انتقال معارف، نقش بسیار ظریف، کلیدی و مهمی را ایفا می‌کنند.
مفهوم ویژه‌ای هم که امروزه از آن به عنوان «دیدگاهها و اندیشه‌های حکومتی اسلام» یاد می‌شود از جمله مفاهیمی است که در طول زمان در قالب واژه‌ها و اصطلاحات گوناگون جای گرفته و بر زبان محدثان، فقها، مفسران و حکمای اسلام جاری گشته است. به همین جهت مطالب مربوط به آن با نامها و عناوین گوناگون و متعدد شناخته شده و در هر عصر...

دانلود فایل >>>

سایر محصولات :
مبانی فقهی حکومت اسلامی

تعداد صفحات کتاب: 1720 صفحهدر قالب فایل...

بررسی حکم سنگسار از منظرفقه و حقوق بشر

تعداد صفحات :30در قالب فایل...

بررسی امکان توقف مجازات اعدام در منابع حقوق بشر اسلامی

تعداد صفحات:28قالب فایل pdfچکیده با هجوم رسانه‌های...

ادله،مبانی و تاثیر اصل برائت بر امور کیفری و استثنائات آن

تعداد صفحات:27در قالب فایل pdf چکیده:یکی از مترقی...

واکاوی چالش های زنان در فضای سایبری

تعداد صفحات: 14در قالب فایل...

بررسی امکان و چگونگی نظارت بر رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران